सन्तोष बस्याल
पोखरा ।
प्राकृतिक र साँस्कृतिक विविधताले सिँगारिएको सुन्दर पर्यटकीय सहर पोखरा साहित्य, कला, सङ्गीत, संस्कृति, पर्यटन र व्याण्डहरुको अघोषित राजधानी हो । भूस्वर्गको टुक्रा मानिने यही पोखरामा सन् १९९२ को शरद्कालीन याममा लोकपप गीत सङ्गीतलाई मन पराउने तन्नेरीहरूको समूहले कन्दरा ब्याण्ड जन्माएको हो । कन्दराले अहिलेसम्म ६ वटा एल्वम र सयौँ गीत साँगीतिक बजारलाई दिइसकेको छ । मुलुकभित्र र मुलुकबाहिर गरी २ सयभन्दा बढी कन्सर्ट सम्पन्न गसिकेको छ । कन्दराले गितारको झङ्कार झङ्क्रित गरेको बेला जन्मिएको बच्चा आज युवा भएर कन्दराकै लोकपप शैलीका गीत/सङ्गीतलाई सुसेल्ने भइसकेको छ ।
कन्दरा अब आफ्नो नाम जस्तै पोखरा आसपासका पहरा, प्राकृतिक गुफा, ओडार, सुरुङ्ग, पहाडी प्रदेशका उपत्यका, गाउँबेँसी र मधेशमा मात्रै सीमित छैन् । यसको आयाम र आयातन घरदेशदेखि नेटो काटेर अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चसम्म फैलिएको छ । कन्दराका गीत सङ्गीतलाई मन, मष्तिस्क र मगजमा राख्ने लाखौं स्रोता र माया गर्ने शुभचिन्तक बनिसकेका छन् ।
कन्दराको अर्गानिक विशेषता भनेको आफ्नै शब्दमा सङ्गीत सिर्जना गर्दै, स्थापित स्रष्टाका शब्दलाई धुन भर्दै हृदयस्पर्सी आवाजमा बुलन्द गरी स्रोताको मन जित्नु हो । लोकपप शैलीमा रमणीय प्राकृतिक परिवेशको चित्रण, माया पिरतीका भाका, मानिसका विवशता, देशप्रेमको भावनाले ओतप्रोत भएका गीतहरु गाउनु कन्दरा व्याण्डको मौलिक स्वाद हो ।
सन् १९९५ मा पहिलो एल्वम चन्चले कान्छी, गीत÷सङ्गीतको दुनियाँमा आएपछि कन्दराले पछि फर्किनै परेन । यो एल्वमको टाइटल गीत चन्चले कान्छी को सफलता नै कन्दराका लागि कोशेढुङ्गा सावित बन्न पुग्यो । १९९६ मा डाँडापारि एल्वमको लेककी हे माया, तिमीपारी र विदेशिएर गइन उनी गीतले माया, प्रेम र वियोगको विम्ब स्रोताको दिलमा सजाइ दियो । १९९८ मा हङकङ पोखरा एल्वमको टाइटल गीत हङकङ पोखरा ले भौगोलिक रूपमा कन्दरा पोखरामा मात्रै नभएर प्रवासी नेपालीहरू समक्ष आफ्नो व्याण्ड भएर दरियो । सन् २००६ मा वषौंपछि एल्वमको तगारोमा रुमाल राखी गीतले लोकपपको स्वादलाई साँदेको गुन्द्रुकको अचारजस्तै ट्वाक्क जनजिब्रोमा झुण्डिने बनायो । ९ वर्ष कन्दराले आफूलाई थप साधना र अभ्यासमा लगाई पाँचौं एल्वम भेँडीगोठैमा स्रोतालाई जिम्मा लगाउँदा गुणात्मक फड्को मा¥यो कन्दराका एल्वम र आवाजले दर्जनौं पुरस्कार र सम्मान पाउँदै आफ्ना प्रभाव कायम राखिरहेको छ ।
नेपालबाट पहिलो पटक भारतको नागाल्याण्ड र सिलोङ्गमा एकल कन्र्सट गरेर सिमापारी आफ्नो वर्चस्व कायम गरिसकेको छ । जापान, हङकङ, सिङ्गापुर, दक्षिण कोरिया, अष्टे«लिया, लण्डन र युरोपका विभिन्न ठाउँमा कन्दराले आफ्नो पहिचान दिइसकेको छ । घरदेश र परदेशका २ सय भन्दा बढी मञ्चहरुबाट प्रस्तुति दिएर आफ्ना लाखौं स्रोता र दर्शकलाई गीतसङ्गीतको लयलिपिमा आवद्ध गरेको छ । आज भन्दा ३०/३२ वर्ष अघि पोखरेली संगीत मात्र नभई सिङ्गो नेपाली लोकपप संगीतमा आफुलाई अब्बल ठहराएको कन्दरा अब पुनर्संरचना सहित घर फर्कदैछ । माटोको ममताले लयमा फर्काउँदै छ कन्दरालाई ।
आफुले गाएको गीत “विदेशिनु लेखियो कर्मैमा, भाला रोपी नबोल मर्मैमा…” को भाव जस्तै केही समय परदेशिएका कन्दराका गायक विवेश श्रेष्ठ अब घर फर्किएका छन् । भन्छन्,“२६ वर्ष अगाडि सरुभक्तको शब्द र सुनील थापाको संगीतमा गाएको गीतको भाव जस्तै विदेशिन बाध्य बनाएको थियो । तर आज घर फर्केको छु । संगीत क्षेत्रबाट विलिन हुन मन मानेन । पुर्नआगमन आफ्नै ठाउँ पोखराबाट हुँदैछ ।”
कन्दराको पुर्नसंरचनामा संगीतकर्मी समेत फेरिएका छन् । नेपालका चर्चित संगीतकर्मीहरुको आगमन कन्दरामा भएको छ । लामो समय देखि नेपाली संगीतमा क्रियाशील हरि महर्जन कन्दरामा समावेश भएका छन् । उनको जादुमय गितारको ट्युनिङ सँगै कन्दराको लय मिल्नेछ । युवा माझ चर्चित गितार वादक देव लामा, वेस गितार वादक पङकज झा र ड्रमसेट र मादल (प्रक्रिउजन) मा विज्ञ ठहरिएका सुन्दर महर्जन कन्दरामा समावेश भएको श्रेष्ठले उल्लेख गरे ।
कन्दराको व्यवस्थापकिय जिम्मेबारी आदि ग्रुपले लिएको छ । जसका परिकल्पनाकार हुन् आशिष पराजुली । २० वर्षदेखि इभेण्ट म्यानेजमेन्टको क्षेत्रमा क्रियाशिल उनी कन्दरा सँग ७ वर्ष अगाडि नै जोडिएका हुन् । आशिष भन्छन् ,“७ वर्ष अगाडि देखि नै म कन्दरा सँगै छु । कन्दराको सम्भावना अझै रहेकाले सम्पूर्ण व्यवस्थापकिय पाटोलाई आदि गु्रपले सम्हाल्नेछ । कन्दरा भनेकै अब आदि गु्रप र आदि गु्रप भनेकै कन्दरा हो ।”, उनले भने ।
कन्दराका मेरुदण्ड हुन् सुनील थापा । विवेक र सुनील सँगै स्कुल पढ्ने साथी भएकाले पनि दुवैको परिकल्पनामा कन्दराको उदय भयो । सुनीलको संगीतमा विवेकको आवाजलाई सबैले रुचाएकै छन् । सुनीलका अनुसार कन्दराको स्थापनाकाल देखि अहिलेसम्म थुप्रै आरोह—अवरोह बेहोर्नुपरेको छ । धेरै उताडचढाव पार गर्दै कन्दरा यहाँसम्म आइपुगेको हो । दुखले जन्माएको कन्दराको पुर्नआगमनले पोखराको संगीत क्षेत्रमा एक किसिमको झंकार उत्पन्न गर्नेमा उनी विश्वस्त छन् ।
७३ वर्षको इतिहास बोकेको रेडियो नेपालमा कन्दराले ५ वटा गीतहरूको ‘वान टेक रेकर्डिङ र सुटिङ’ सम्पन्न गरेको छ । गीतकार आनन्द अधिकारीको शब्द रचना रहेको विचारा म…..यसको ज्वलन्त उदाहरण हो । जुन गीत आगामी शुक्रबार सार्वजनिक हुनेछ ।
पुनर्संरचनापछिको कन्दरा पहिलो पटक घर आउँदै छ, यही मङ्सिर १६ गतेको पोखरेली साँझलाई साँगीतिक न्यानोपन दिन् । पोखराबाट पहिले घरदेश अनि परदेश…., घरदेश घुमौँ पर्यटनको प्रवद्र्धन गरौँ भन्ने मूल उद्घोषका साथ देशका सातै प्रदेश र मुख्य सहरमा साँगीतिक कार्यक्रम गरी राजधानी काठमाडौँमा कन्दरा साँगीतिक क्रियात्मक अभियानको मैजारो हुने छ । अनि त्यसपछि नेपाली जनमन रहेको मुग्लान र परदेशका सहरमा सन्देशमूलक साँगीतिक कार्यक्रम लिएर संसारभर कन्दराले पखेँटा फिजाउने उद्धेश्य राखेको छ । सङ्गीत अन्तर्राष्ट्रिय भाषा त हुँदै हो, निराशाको निवारक र तनावको उपचारक पनि । यो साँगीतिक अभियानलाई सार्थकता दिन पर्यटन उद्यमका पौरखी संस्थाहरूको छाता सङ्गठन पोखरा पर्यटन परिषद्ले आयोजकको गहन भूमिका निर्वाह गरी नेपालको पर्यटनलाई मलजल गर्दै चलायमान र गतिशील बनाउने अध्यक्ष पोमनारायण श्रेष्ठले जानकारी गराए ।
